‘Praat erover en doorbreek het taboe’
In iedere schoolklas zitten twee tot drie kinderen die zich vaak tot altijd eenzaam voelen. Oók al op de basisschool. Die conclusie trekken onderzoekers van het Verwey-Jonker Instituut en de Universiteit Utrecht, in opdracht van Kinderpostzegels. Wat kunnen we daar met elkaar tegen doen?
Gepest of buitengesloten worden, onder druk staan op school, niemand in je omgeving hebben die jou onvoorwaardelijk steunt: eenzaamheid is een emotie die er diep inhakt bij kinderen. Het tast hun geluksgevoel aan en zorgt voor mentale en fysieke problemen.
Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht en het Verwey-Jonker Instituut, in opdracht van Kinderpostzegels. In dat onderzoek wordt kennis uit literatuur en interviews met experts en kinderen gecombineerd met data van ruim 6.000 kinderen en jongeren uit het onderzoek ‘Jong na corona’ van de Universiteit Utrecht en het Trimbos-instituut.
Al op jonge leeftijd
De laatste jaren was er al meer aandacht voor eenzaamheid onder jongeren. Voor het eerst is nu uitgebreider gekeken naar eenzaamheid bij een grote, representatieve groep kinderen in groep 6, 7 en 8 van de basisschool. Ook onder hen blijkt eenzaamheid een groot probleem te zijn. Maar liefst 1 op de 10 kinderen voelt zich vaak tot altijd eenzaam. Dat betekent dat er in elke basisschoolklas twee of drie kinderen zitten die zich eenzaam voelen. Deze kinderen geven hun leven een beduidend lager rapportcijfer: een 6,6 in plaats van de 8,3 waarmee andere kinderen hun leven waarderen. Als belangrijke oorzaken noemt het onderzoek (online) pestgedrag, onder druk staan op school en gebrek aan steun in de omgeving. Vaak worden social media en gamen ook genoemd als oorzaak van problemen bij kinderen en jongeren. Uit het onderzoek komt naar voren dat sociale media en gamen voor sommige kinderen problematisch kunnen zijn, maar voor andere kinderen juist kunnen helpen tegen eenzaamheid.
‘Eenzaamheid is een hol gevoel van binnen. Dat niemand je ziet en tegen je praat, alsof je niet bestaat’ Luna (10)
Grote gevolgen
Langdurende eenzaamheid heeft vaak ingrijpende gevolgen, nu én later. Zo kan eenzaamheid leiden tot mentale problemen, zoals angst, depressie en een laag zelfbeeld. Ook zorgt eenzaamheid regelmatig voor problemen op school. De omgang met leeftijdgenoten en docenten kan verslechteren, net als de leerprestaties. Daarnaast heeft eenzaamheid vaak fysieke gevolgen. Kinderen die zich eenzaam voelen slapen bijvoorbeeld slechter en gaan vaker naar de dokter.
Sofie Vriends, directeur-bestuurder van Kinderpostzegels is geschrokken van de omvang en ernst van de problematiek. “Dat zoveel jonge kinderen zich eenzaam voelen, is heel zorgelijk. Vooral omdat we al weten wat de gevolgen op de lange termijn kunnen zijn. Eenzaamheid ondermijnt de sterke basis die ieder kind nodig heeft. En dat kan een leven lang doorwerken.”
Aanbevelingen
Wat kunnen we met elkaar doen om eenzaamheid te bestrijden? De onderzoekers doen daar, in samenspraak met deskundigen en kinderen zelf, aanbevelingen voor.
In de eerste plaats is het belangrijk dat volwassenen – ouders, verzorgers en professionals zoals leerkrachten – zich bewust zijn van het probleem en er meer over te weten komen. Belangrijk is bijvoorbeeld dat je eenzaamheid niet altijd kunt zien. Een kind dat veel alleen is, hoeft zich niet eenzaam te voelen. En een kind dat veel vrienden lijkt te hebben, is misschien wél eenzaam.
Daarnaast: eenzaamheid los je niet alleen op door te focussen op individuele hulp. Beter is het om eenzaamheid te beschouwen als iets van ons allemaal. Het draait immers om de wisselwerking tussen mensen: elkaar zien, verschillen accepteren. Een positief klasklimaat is een goed voorbeeld van hoe groepsdynamiek kan bijdragen aan minder eenzaamheid.
Tot slot moet het taboe rondom eenzaamheid doorbroken worden. Door erover te praten, thuis en op school. En door volwassenen en kinderen daarbij te helpen.
Wat doet Kinderpostzegels?
Als opdrachtgever van het onderzoek kijkt Kinderpostzegels ook naar wat zij als organisatie kan doen tegen eenzaamheid. Sofie Vriends: “Het is goed dat we nu harde cijfers hebben over dit belangrijke onderwerp en specifiek voor deze leeftijd. Eenzaamheid is voor ons altijd een belangrijk thema. Zo zijn veel van onze projecten gericht op het bouwen van netwerken om kinderen heen. Denk aan het project Mockingbird, waarbij pleeggezinnen en -kinderen brede steun krijgen. Of aan Playing for Success, waarbij kinderen in groepsverband hun zelfvertrouwen versterken. Ook via onze verschillende maatjesprojecten zorgen we ervoor dat kinderen er niet alleen voor staan.”
Volgens Sofie Vriends benadrukt het onderzoek ook de urgentie om nog veel meer aandacht te besteden aan eenzaamheid onder kinderen. “Kinderpostzegels gaat aan de slag met de aanbeveling om het taboe rondom eenzaamheid te doorbreken. Erover praten, al op jonge leeftijd, thuis en op school, is ontzettend belangrijk. Daar willen we kinderen, ouders en leerkrachten graag bij helpen. Ook sluit Kinderpostzegels zich aan bij de Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid. Zo kunnen we aandacht vragen voor eenzaamheid bij kinderen en samen aan oplossingen werken.”